GİRİŞ
Günümüzde sosyal medya üzerinden faaliyet gösteren influencerlar ya da yasal tanımıyla sosyal medya etkileyicileri, yaptıkları paylaşımlarla ilgili bir takım yasal süreçlerle/yaptırımlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Bu yazıda sosyal medya etkileyicilerini birebir ilgilendiren yasal düzenlemeler ve paylaşım yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar; bununla birlikte uygulanan yaptırımlara karşı öngörülen itiraz yolu incelenmiştir.
I. YASAL DÜZENLEME
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da reklamın ticari maksatlarla gerçekleştirilen pazarlama iletişimi olduğu kabul edilmiştir (Bkn. mad. 61/1). Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde ise reklamın bir ürün veya hizmetin satışını sağlamak için bilgilendirmeye ve ikna etmeye dayalı pazarlama iletişimi olduğu kabul edilmiştir (Bkn. mad. 4/n).
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre ticari reklamların Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun, doğru ve dürüst olması gerekmektedir (Bkn. mad. 61/2). Yine aynı Kanun’a göre örtülü reklam yapılması yasaklanmıştır (Bkn. mad. 61/4). Yönetmelikte yapılan tanıma göre örtülü reklam; reklam olduğu açıkça belirtilmeden reklam mecralarında (her türlü iletişim aracı), mal ve hizmetlere ilişkin isim, marka, logo ya da diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticaret unvanı ya da işletme adlarının reklam yapmak amacıyla tanıtıcı mahiyette sunulmasıdır. Mevzuatımızdaki genel kurala göre, biçimi ve yayınlandığı mecra ne olursa olsun (sosyal medya mecraları dahil) bir reklamın, reklam olduğunun açıkça anlaşılması gerekmektedir (Bkn. Yönetmelik mad. 6/1; mad. 22).
Kanun ve Yönetmelik kapsamında öngörülen ‘‘örtülü reklam yasağı’’ günümüzde sosyal medyada nüfuz ve etki alanına sahip olduğu bilinen ve değerlendirilen influencerların en çok sorun yaşadığı yasal düzenlemedir. Kanun’a göre ticari reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirleme, bu ilkeler doğrultusunda inceleme, denetim ve yaptırım uygulama yetkisi Reklam Kurulu’na aittir (Bkn. mad. 63/1). Ayrıca Yönetmeliğe göre Reklam Kurulu, ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik kılavuzlar hazırlamakla yükümlü olup bu kılavuzlar Yönetmelikle birlikte uygulanacaktır (Bkn. ek mad. 1). Bu nedenlerle Ticaret Bakanlığı tarafından geçtiğimiz günlerde ‘‘Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamaları Hakkında Kılavuz’’ başlığıyla bütün influencerları ilgilendiren bir kılavuz yayınlanmıştır. Yayınlanan bu Kılavuz’un kapsam ve kullanımı bütün sosyal medya etkileyicileri için son derece önemelidir.
II. DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
a. Reklamların, açık ve anlaşılır şekilde ifade edilmesi ve ayırt edilebilir nitelikte olması gerekir.
Sosyal medyada paylaştığınız bir gönderide (post) veya hikâyede (story) bulunan reklam ibaresinin kolaylıkla okunabilecek ve görülebilecek formatta olması gerekmektedir. Reklam Kurulu, format değerlendirmesinde reklamın paylaşıldığı mecranın sahip olduğu teknik özellikleri ve ara yüz tasarımını örtülü reklam değerlendirmesine tabi tutmaktadır. Bu nedenlerle paylaşımın reklam olduğunu bildiren ibare veya ibarelerin;
· kolaylıkla okunabilir büyüklükte olması,
· tüketiciler (takipçileriniz) tarafından ilk bakışta gerek renk gerek yazı boyutu gerekse yazının arka planın renkleriyle birlikte fark edilebilecek biçimde sunulması gerekmektedir.
Ayrıca reklam içerikleri ile kişisel içeriklerin ardı ardına paylaşılmaması, takipçilerin kişisel paylaşımlarla ticari paylaşımları ayırt edebilmesine olanak tanınmalıdır. Sosyal medya kullanıcısı bir kişinin sahip olduğu takipçi sayısıyla etkilediği nüfuz alanının genişliğine bakılarak aslında reklam niteliğinde olmayan kişisel paylaşımların da reklam yönetmeliği ve kılavuzu kapsamında değerlendirilmesi mümkündür. Bu sebepten bir işletmeye dair yapılan kişisel paylaşımın ticari paylaşımdan ayırt edilmesinin sağlanması gerekir. Bu durumdan etkilenmemek için bir işletmeye dair yapılan kişisel paylaşımlarda şu hususlar bulunmamalıdır:
· bir etiketleme (hashtag ve mention)
· konum yönlendirmesi
· mekânı dıştan gösteren hikâye ve gönderi paylaşımı
· menü görsellerinin paylaşımı
· paylaşımlarda övücü ifadeler
b. ‘‘Örtülü Reklam Yasağı’’na Takılmamak İçin Kullanmanız Gereken İbareler
Yönetmeliğin 32’nci maddesine göre, örtülü reklam yasağı düzenlemelerine aykırılık tespit edildiğinde bu reklamın influencer tarafından düzeltilmesi kişinin sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Yani örtülü reklam tespiti yapıldığında buna dair paylaşımlar silinse bile yaptırım uygulanacaktır. Bu nedenlerle reklam niteliğindeki gönderilerde paylaşım yapılan mecraların teknik özelliklerine ve paylaşımlardaki arka plan özelliklerine göre Kılavuz gereği şu ibarelerin kullanılması gerekmektedir;
· #Reklam
· #Reklam/Tanıtım
· #Sponsor
· “@[Reklam veren] ile işbirliği”
· “@[Reklam veren] tarafından sağlandı.”
· “@[Reklam veren] tarafından hediye olarak alındı
III. YAPTIRIM VE İTİRAZ
Ticaret Bakanlığı’nca, influencer paylaşımlarında söz konusu yönetmeliğe ve kılavuzdaki düzenlemelere aykırılık tespit edildiğinde 6502 sayılı Tüketici Kanununa göre ilk önce reklamı durdurma cezası verilmekte, ancak bu tür eylemlere devam edilmesi halinde ise para cezası uygulanmaktadır. Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’nün bu kararlarına karşı yetkili idare mahkemesinde 30 gün içinde iptal davası açılabilecektir. Ancak bu davanın açılması idari yaptırım kararının yerine getirilmesini durdurmamaktadır. Kesilen idari para cezalarının tebliğden itibaren 30 gün içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Bu aşamada hukuki yardıma başvurmak elzemdir.
İdari yaptırımlardan kaçınmak için mevzuata ve Kılavuz’a uygun şekilde paylaşım yapılmasını sağlamak, bunun yanında reklam veren kuruluşlarla yapılacak sözleşmeleri hazırlamak üzere hukuki destek ve danışmanlık almak oldukça önemlidir.
M. İbrahim Ertuğrul (Kurucu Ortak Avukat, LLM)
